رم یا حافظه موقت با دسترسی تصادفی (RAM) یکی از قطعات هر سیستم پردازشی است که به بیان ساده کمک می‌کند تا برنامه در حال اجرا، برای پردازنده قابل دسترس باشد. اما بسیاری مواقع دیده می‌شود که افراد به جای استفاده از رم به صورت صحیح، ترکیب‌هایی را با تصورات اشتباه خود رقم می‌زنند که نه تنها موجب ارتقای سیستم نشده، بلکه مانع عملکرد سریع و حتی صحیح آن می‌شود. در ادامه ضمن بررسی وظیفه و کاربرد رم در کامپیوتر، به برخی از مهمترین تصورات اشتباه در مورد حافظه RAM می پردازیم.
رم چیست؟ آشنایی با مفهوم RAM در کامپیوتر
حافظه با دسترسی تصادفی یا RAM (Random Access Memory)، یکی از اجزا اصلی هر کامپیوتر و گوشی هوشمند محسوب می‌گردد اما کارایی رم در کامپیوتر به عوامل مختلفی بستگی دارد. باید گفت که حافظه رم یکی از معروفترین و مهمترین قطعات کامپیوتر است، به طوریکه بسیاری از کسانی که با اصول فنی کامپیوتر یا گوشی هوشمند آشنایی ندارند نیز نام این قطعه را شنیده‌اند. اما همانطور که گفته شد، تصورات اشتباه زیادی در رابطه با معنی RAM و وظایف رم کامپیوتر وجود دارد.
ذخیره‌سازی موقت داده‌های محاسباتی (مورد پردازش)، وظیفه رم کامپیوتر محسوب می‌شود، بنابراین بخش ضروری از هر کامپیوتر است و کارایی رم در کامپیوتر مورد توجه کاربران قرار دارد. با این وجود، تردید‌های مختلفی نیز در رابطه با استفاده از حافظه‌های رم در کنار یکدیگر وجود دارد. برای مثال، آیا مشخصات رم‌های مورد استفاده در کامپیوتر باید با یکدیگر همخوانی داشته باشد؟ آیا همیشه در یک سیستم باید از ماژول‌های رم از یک برند یکسانن استفاده کنیم؟
اشتباهات رایج در رابطه با حافظه RAM
در این مقاله تلاش می شود تا باورهای اشتباه پیرامون خرید و نصب حافظه رم یا همان رندوم اکسس مموری را بررسی کرده و در این رابطه شفاف‌سازی کند. از وظایف RAM در کامپیوتر، نگه داری داده های پردازش شده یا در انتظار پردازش توسط پردازنده است. همچنین دیگر وظیفه حافظه ی RAM کامپیوتر، نگه داری موقت داده ها در زمان جابجایی میان اجزای مختلف سیستم است.
1. ترکیب رم‌های تولید شده توسط برندهای مختلف با ظرفیت‌های متفاوت امکان‌پذیر نیست
اغلب لپ‌تاپ‌ها یا کامپیوترهای دسکتاپ حداقل به دو اسلات برای نصب ماژول‌های رم مجهز شده‌اند که این تعداد بر اساس کلاس کاری، قیمت و برخی پارامترهای دیگر مادربرد (سرور، دسکتاپ و …)، می‌تواند حتی تا 10 اسلات رم (یا بیشتر) نیز افزایش یابد. برخی گمان می‌کنند که نمی‌توان محصولات برندهای مختلف را در کنار یکدیگر قرار داده یا ماژول‌های رم با ظرفیت‌های متفاوت را بر روی یک مادربرد نصب کرد و کار رم کامپیوتر را بالا برد.
در حقیقت، امکان نصب ماژول‌های رم تولید شده توسط برندهای متفاوت و با ظرفیت‌های مختلف در کنار یکدیگر حتی با سرعت‌های متفاوت وجود دارد. اما باید توجه داشته باشیم که ترکیب حافظه‌های رم گزینه مناسبی برای عملکرد نهایی کامپیوتر محسوب نمی‌شود.
برای بهترین حالت و دریافت بالاترین کارایی رم در کامپیوتر، توصیه می‌شود تا از ماژول‌های رم تولید شده توسط یک برند با ظرفیت و فرکانس و تایمینگ کاملاً یکسان استفاده شود. از آنجایی که ماژول‌های رم از اجزا مختلفی تشکیل شده که هماهنگی کامل آنها با یکدیگر موجب ارائه بهترین عملکرد می‌گردد، نصب رم‌های تولید شده توسط برندهای مختلف با ظرفیت و فرکانس‌های مختلف موجب افت عملکرد نهایی سیستم خواهد شد. اما همانطور که گفته شد این شرایط به هیچ عنوان ممنوع نبوده و تنها افت کیفی، آن هم در شرایط استفاده رده بالا مشاهده خواهد شد.
طبق آنچه که اشاره شد کارکرد رم در کامپیوتر لزوماً با ترکیب رم های مختلف از بین نمی رود و داشتن دو ماژول می تواند بهتر از یک ماژول باشد.
حافظه RAM زمانی بهترین عملکرد خود را ارائه می‌دهد که با سخت‌افزار کامپیوتر انطباق داده شود. برای دستیابی به حداکثر کارایی، ماژول‌های رم باید ولتاژ یکسانی داشته باشند و کنترلر رم‌ها نیز باید عملکرد متقابل مناسبی با یکدیگر و مادربرد داشته باشند. به‌همین دلیل توصیه می‌شود تا از یک مدل رم در تمامی اسلات‌های مادربرد استفاده شود.
با وجود نکات مطرح شده در این مقاله و کاربرد رم در کامپیوتر، شما همچنان قادر خواهید بود تا با شناخت وظیفه رم کامپیوتر، از ظرفیت‌های مختلف ماژول‌های رم در کنار یکدیگر استفاده کنید تا کارایی رم در کامپیوتر بالا برود. برای مثال اگر یک ماژول 4 گیگابایتی را بر روی نخستین اسلات مادربرد نصب کرده‌اید، قادر خواهید بود تا یک رم 8 گیگابایتی دیگر را نیز روی مادربرد نصب کنید.
با انجام این کار 4 گیگابایت از ماژول 8 گیگابایتی جدید در اشتراک با ماژول رم 4 گیگابایتی که قبلاً روی سیستم نصب شده بود، به صورت Dual Channel کار کرده و 4 گیگابایت باقی مانده از ماژول 8 گیگابایتی، در حالت Single Channel به انجام وظایف خود خواهد پرداخت. طبیعی است که در این حالت کارایی رم در کامپیوتر با حالت ایده‌آل تفاوت دارد ولی هنوز عملکرد سطح بالاتری از حالت استفاده از ماژول‌های با ظرفیت کمتر ارائه خواهد شد.
استدلال مشابهی در رابطه با فرکانس یا سرعت ماژول‌های حافظه RAM مطرح می‌گردد. به‌طور پیش‌فرض، ماژول‌های رم با فرکانس حافظه‌ای که فرکانس پایه کمتری دارد، در کنار یکدیگر کار می‌کنند. بنابراین اگر دو ماژول با فرکانس متفاوت را در کنار هم قرار بدهید، کارایی رم در کامپیوتر بر اساس ماژول کُندتر خواهد بود.
2. کامپیوتر فضای رم کافی را در اختیار دارد و به نصب رم اضافی نیازی نیست
گاهاً دیده می‌شود که برخی از کاربران درباره کارایی رم در کامپیوتر باورهای غلطی را مطرح کرده و ظرفیت مشخصی را برای اجرای نرم‌افزارها توصیه می‌کنند و حتی ادعا می‌کنند که به نصب ظرفیت بیشتر نیاز نخواهد بود. اگرچه احتمالاً ظرفیت رم کافی برای اجرای برخی از نرم‌افزارها را در اختیار داشته باشید، اما در اختیار داشتن ظرفیت کافی به‌معنای عدم امکان افزایش هرچه بیشتر سرعت کامپیوتر نیست. افزایش ظرفیت رم‌های نصب شده بر روی کامپیوتر، حتی بدون توجه به توصیه مطرح شده در رابطه با نصب ماژول‌های رم با ظرفیت یکسان، به افزایش کارایی رم در کامپیوتر و سرعت کامپیوتر شما منجر می‌گردد. از همین رو باید به خوبی کاربرد رم در کامپیوتر را بشناسید.
اغلب توسعه‌دهندگان نرم‌افزاری، برنامه‌های خود را طوری می‌نویسند که آن برنامه درصد مشخصی از ظرفیت رم‌های نصب شده بر روی کامپیوتر را درخواست کند. بنابراین اگر ظرفیت بالاتری از رم‌های نصب شده بر روی کامپیوتر را در اختیار داشته باشید، نرم‌افزارها نیز فضای بیشتری را در اختیار خواهند داشت. این هم یک نکته مهم دیگری درباره کاربرد رم در کامپیوتر است.
به‌عنوان یک قاعده کلی، کامپیوترهای مورد استفاده برای کاربردهای خانگی و اداری به حداقل 4 گیگابایت ظرفیت رم نیاز دارند و نصب 8 گیگابایت رم برای دستیابی به عملکرد مناسب برای کاربران عادی توصیه می‌شود. در مقابل، کاربران حرفه‌ای، گیمرها، گرافیست‌ها و کسانی که در حوزه تدوین ویدئو، صدا فعالیت دارند باید نصب حداقل 16 گیگابایت حافظه RAM یا بیشتر را در نظر داشته باشند تا از کارایی رم در کامپیوتر خود راضی شوند.
البته باید گفت کاربرد رم در کامپیوتر صرفاً به استفاده های سنگین محدود نمی شود و همه به آن نیاز دارند اما مقدار رم بسته به استفاده کاربر متفاوت خواهد بود.
3. تنها ظرفیت رم اهمیت دارد
شما احتمالاً از ظرفیت رم گوشی تلفن همراه یا کامپیوتر شخصی خود اطلاع دارید. زمانی که دو محصول دیجیتالی مشابه با ظرفیت رم متفاوت به ما پیشنهاد می‌گردد، به‌طور خودکار فرض می‌کنیم محصولی که رم بیشتری را در اختیار دارد، سرعت بالاتری نیز خواهد داشت. اما این فرض درباره کارایی رم در کامپیوتر لزوماً درست نیست و ظرفیت تنها فاکتور مهم برای انتخاب رم محسوب نمی‌شود.
سرعت یا فرکانس از جمله فاکتورهای تعیین کننده در کارایی رم در کامپیوتر محسوب می‌شوند. همانند پردازنده مرکزی کامپیوتر، فرکانس یا سرعت نیز در مشخصات رم عنوان می‌گردد. هرچه این فاکتور افزایش یابد، تعداد کارهای قابل انجام توسط رم در هر ثانیه افزایش می‌یابد. در حالی که رم‌های DDR4 با فرکانس 3200 MHZ و 3600 MHZ در دسترس خریداران قرار دارند، رم‌های DDR5 با فرکانس 4800 MHZ و بالاتر نیز به بازار عرضه شده‌اند. با این وجود، عدم توجه به فرکانس کاری ماژول‌های رم و مادربرد می‌تواند به دو طریق بر عملکرد سیستم و کارایی رم در کامپیوتر تاثیر بگذارد.
برای مثال اگر فرکانس رم کامپیوتر 2000 مگاهرتز باشد اما مادربرد تنها از فرکانس 1333 مگاهرتز پشتیبانی کند، کامپیوتر قادر به استفاده از اختلاف 700 مگاهرتزی نخواهد بود و رم با فرکانس1333 مگاهرتز کار می‌کند. به وضوح با در نظر گرفتن کاربرد رم در کامپیوتر، این سناریو مطلوب نیست.
همچنین نصب ماژول‌های رم با فرکانس‌های کاری متفاوت موجب خواهد شد تا کمترین فرکانس کاری مبنای عملکرد سیستم قرار گیرد. بنابراین درصورتی که فرکانس کاری یکی از رم‌های کامپیوتر 2400 مگاهرتز و فرکانس کاری رم دیگر 3600 مگاهرتز باشد، هر دو رم با فرکانس 2400 مگاهرتز کار خواهند کرد که مطلوب نیست. در چنین شرایطی کاربران هزینه بیشتری را برای خرید رم با سرعت بالاتر پرداخت کرده‌اند اما از تفاوت سرعت بهره‌مند نخواهند شد و کارایی رم در کامپیوتر کمتر می شود.
به‌طور کلی افزایش ظرفیت حافظه RAM نصب شده بر روی کامپیوترهای مورد استفاده برای فعالیت‌های عادی و سبک، از 8 به 16 گیگابایت تفاوتی زیادی در کارایی رم در کامپیوتر شما ایجاد نخواهد کرد. اما افزایش فرکانس کاری رم‌ها می‌تواند منجر به بهبود قابل توجهی در عملکرد نهایی سیستم شود. بنابراین شرایط استفاده از کامپیوتر باید در وزن‌دهی به فاکتورهای ظرفیت و سرعت مورد توجه قرار بگیرد تا کارایی رم در کامپیوتر به سطح مطلوب برسد.
4. پاکسازی ظرفیت رم موجب بهبود عملکرد کامپیوتر خواهد شد
برخی ادعا می‌کنند که پاکسازی رم و خالی کردن بخشی از ظرفیت اشغال شده در حافظه می‌تواند به بهبود وظیفه رم کامپیوتر و سرعت کلی کامپیوتر منجر شود. ابهامات ایجاد شده پیرامون این موضوع، از انتشار نرم‌افزارهایی سرچشمه می‌گیرد که در توصیف عملکرد آنها از عبارات شتاب دهنده رم (RAM Booster) یا بهینه‌سازی حافظه (Memory Optimizer) استفاده شده است.
در پاسخ به این ادعا، باید بگوییم با توجه به ماهیت و کاربرد رم در کامپیوتر، بهتر است رم کامپیوتر خود را پاکسازی نکنید. وظیفه رم کامپیوتر سرعت بخشیدن به محاسبات پردازنده است و باید داده‌ها را در خود نگهداری کند. به‌عبارت دیگر، سیستم‌عامل و نرم‌افزارهای موجود بر روی کامپیوتر شما باید از تمامی ظرفیت رم نصب شده بر روی کامپیوتر استفاده کنند. پاکسازی فضای رم با استفاده از نرم‌افزارهای ارائه شده، نتیجه مطلوبی را حاصل نخواهد کرد و در نهایت حذف داده‌های مورد استفاده در محاسبات تکراری می‌تواند به اتلاف زمان و کاهش سرعت کامپیوتر شما منتهی شود.
رم و هارددیسک اگرچه هر دو ابزارهایی برای ذخیره داده‌ها محسوب می‌شوند، اما وظیفه رم کامپیوتر با هارد دیسک کاملاً متفاوت است. رم به‌طور خودکار داده‌هایی را در خود نگه می دارد که مجدداً مورد نیاز هستند و داده های بلا استفاده در نهایت پاک می شوند.
نکات مطرح شده در این مقاله درباره کارایی رم در کامپیوتر به معنای توصیه به پُر کردن ظرفیت رم نیست. در حقیقت پُر کردن RAM با داده‌های بدون استفاده می‌تواند به مشکلات دیگری همانند کاهش سرعت کامپیوتر منجر گردد. اغلب سیستم‌عامل‌های پیشرفته از قابلیت Paging File بهره می‌گیرند که به آن حافظه مجازی نیز می‌گویند. با فعال‌سازی این ویژگی، سیستم‌عامل برخی از داده‌هایی که کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرند را به فضای ذخیره‌سازی کامپیوتر انتقال می‌دهد که سرعت پایین‌تری در خواندن و ثبت داده‌ها در مقایسه با رم دارد.
با وجود وظیفه رم کامپیوتر و اهمیت بالای آن، حافظه مجازی ویژگی کاملا مفیدی محسوب می‌شود و از کند شدن کامپیوتر شما جلوگیری می‌کند. با این وجود در صورتی که مکرراً با محدودیت فضای حافظه RAM مواجه می‌شوید، احتمالاً زمان ارتقا رم فرا رسیده است؛ زیرا حافظه مجازی نمی تواند همان وظیفه رم کامپیوتر را انجام دهد. همانطور که می دانید کاربرد رم در کامپیوتر نگه داری داده هایی است که مورد پردازش قرار می گیرند یا قبلاً پردازش شده اند و از سرعت بالایی برخوردار است.
همچنین توصیه می‌کنیم تا از نرم‌افزارهایی با عنوان «شتاب دهنده رم» یا «پاکسازی رم» برای افزایش کارایی رم در کامپیوتر استفاده نکنید. در بهترین شرایط این نرم‌افزارها عملکرد موثری ندارند و تنها موجب اتلاف وقت شما خواهند شد. در بدترین حالت نیز با نصب این دسته از نرم‌افزارها، احتمالاً کامپیوتر خود را در معرض ابزارهای تبلیغاتی یا نرم‌افزارهای مخرب قرار می‌دهید.
5. تعداد رم‌های نصب شده بر روی کامپیوتر باید زوج باشد
برخی گمان می‌کنند که باید تعداد مساوی از ماژول‌های رم را بر روی مادربرد خود نصب کنند تا کارایی رم در کامپیوتر به بهترین حالت خود برسد. همانند دیدگاه‌های اشتباهی که پیرامون نصب ظرفیت‌های مختلف رم وجود دارد، مجبور به نصب دو، چهار یا شش رم بر روی مادربرد نیستید و می‌توانید تنها یک ماژول رم را بر روی مادربرد خود نصب کنید. به‌همین دلیل تولید‌کنندگان هر ماژول رم را به‌طور جداگانه به‌فروش می‌رسانند.
همچنین امکان نصب سه رم بر روی مادربرد نیز وجود دارد اما این اقدام نیز می‌تواند به کاهش عملکرد کلی حافظه سیستم منجر گردد. در صورتی که دو رم 8 گیگابایتی را بر روی کامپیوتر خود نصب کنید، حافظه‌های نصب شده در حالت Dual-Channel عمل کرده و بالاترین سطح بهره‌وری و عملکرد کامپیوتر حاصل خواهد شد.
فرض کنید در مثال قبلی، با نصب یک ماژول 8 گیگابایتی دیگر، ظرفیت حافظه RAM نصب شده بر روی مادربرد را به 24 گیگابایت رسانده‌اید؛ آما یا این کار موجب بهبود وظیفه رم کامپیوتر می شود؟ این اقدام می‌تواند با توجه به چگونگی پیکر‌بندی کامپیوتر و نوع رم‌های مورد استفاده و مادربرد به غیرفعال شدن مُد عملکرد Dual-Channel در رم‌های نصب شده بر روی مادربرد منجر گردد. بنابراین در حالی که ظرفیت بالاتری را در اختیار خواهید داشت، عملکرد کلی سیستم احتمالاً کاهش خواهد یافت.
کاربرد رم در کامپیوتر مشخص است اما برای اینکه وظیفه رم کامپیوتر به بهترین نحو ممکن انجام شود، باید قواعد مختلفی را رعایت کنید.
6. امکان ارتقا ظرفیت رم نصب شده بر روی کامپیوترهای لپ‌تاپ وجود ندارد
اگرچه ارتقا رم کامپیوترهای لپ‌تاپ به سادگی کامپیوترهای دسکتاپ نیست، اما امکان افزایش ظرفیت رم نصب شده بر روی کامپیوترهای لپ‌تاپ نیز وجود دارد. با این وجود، اما و اگرهای بیشتری در زمان ارتقا رم لپ‌تاپ وجود دارد. در حقیقت موفقیت در ارتقا رم لپ‌تاپ به مدل لپ تاپ بستگی دارد. برخی از شرکت‌های سازنده، برای کاهش هزینه رم را بر روی مادربرد لحیم می‌کنند و به‌همین دلیل جایگزین ساختن آن غیر ممکن یا دشوارتر است.
ارتقا رم لپ‌تاپ به منظور افزایش کارایی رم در کامپیوتر نیز همانند دسکتاپ محدودیت‌های مشابهی را دارد اما تفاوت‌هایی نیز در میان رم لپ‌تاپ و دسکتاپ وجود دارد. برای مثال به‌جای فرم فاکتور DIMM که در ساخت رم کامپیوترهای دسکتاپ استفاده می‌شود، رم لپ‌تاپ‌ها در فرم فاکتور متفاوت و کوچک تر SO-DIMM ساخته می‌شود؛ هرچند وظیفه رم کامپیوتر در هر دو یکسان است. توصیه می‌شود که پیش از ارتقا رم لپ‌تاپ، در رابطه با رم توصیه شده و همچنین حداکثر ظرفیت قابل نصب بر روی لپ‌تاپ خود تحقیق کنید.
می توان گفت وظیفه رم کامپیوتر ایجاد یک فضای سریع و در دسترس برای نگه داری داده های مورد نیاز پردازنده است.
رویکرد متفاوت اپل در به‌کارگیری حافظه RAM
پس از بررسی و پاسخگویی به دیدگاه‌های نادرست پیرامون رم و شناخت وظیفه رم کامپیوتر، بهتر است تا تفاوت و کاربرد رم در کامپیوترهای مک و گوشی‌های آیفون را نیز بررسی کنیم.
در حالی که با وظیفه رم کامپیوترهای شخصی و تلفن‌های همراه اندرویدی آشنا شدید، باید بدانید که اپل رویکرد متفاوتی نسبت به استفاده از رم در گوشی‌های تلفن همراه آیفون دارد.
گوشی‌های آیفون معماری متفاوتی در مقایسه با گوشی‌های اندرویدی دارند و در حالی که گوشی‌های آیفون سرعت مشابه یا حتی بهتر از سریع‌ترین گوشی‌های اندرویدی ارائه می‌کنند، اپل تاکید چندانی بر روی فضای رم گوشی‌های آیفون ندارد.
متاسفانه تمامی مدل‌های کامپیوتر مک امکان ارتقا رم را به خریداران ارائه نمی‌کنند. در صورتی که با کمبود فضای رم در کامپیوتر مک مواجه شوید، راهنمای ارائه شده توسط اپل در این رابطه را مطالعه کنید.
جمع‌بندی و پاسخ به سوالات پرتکرار
در این مقاله، پس از آشنایی با کاربرد حافظه RAM در کامپیوتر و تاثیر آن بر کارایی، رایج‌ترین بارورهای اشتباه در مورد خرید و نصب رم را مورد بررسی قرار دادیم. انتخاب و نصب صحیح رم با توجه به نکات مطرح شده در این مقاله می‌تواند تاثیر مهمی در عملکرد نهایی یک کامپیوتر داشته باشد. همانطور که در این مقاله عنوان گردید، در زمان خرید رم باید به چگونگی استفاده از کامپیوتر توجه داشته باشیم و افزایش ظرفیت رم به‌معنای بهبود سرعت کامپیوتر نخواهد بود.
چه برنامه هایی بیشترین استفاده را از رم دارند؟
برنامه های طراحی، گرافیکی، سه بعدی و بازی ها جزء سنگین ترین ها از نظر اشغال حافظه رم هستند.
یک اپلیکیشن چقدر باید از رم استفاده کند؟
مقدار تعیین شده ای وجود ندارد و هر برنامه بسته به نیاز از رم استفاده می کند.
حافظه رم (RAM) در کامپیوتر چیست؟
رم یک نوع حافظه موقت با سرعت بالا است که در همه کامپیوترها یافت می شود.
رم کامپیوتر چه کاری انجام می‌دهد؟
رم کار یا پردازش خاصی انجام نمی دهد و صرفاً فضایی برای نگه داری داده ها است.
رم در کامپیوتر چه کاربردی دارد؟
کاربرد رم در کامپیوتر تامین فضایی برای نگه داری داده های مورد نیاز پردازنده است.
کاربرد رم در کامپیوتر چیست؟
حافظه RAM یکی از قطعات اصلی هر کامپیوتری است و برای کار کردن و انجام محاسبات ضروری است.
چند نوع رم کامپیوتر داریم؟
انواع رم های رایج شامل DDR3 تا DDDR5 است. همچنین به دو دسته رم لپ تاپی و دسکتاپ تقسیم می شوند.
